De deugd van Omelas en Um-Helat
Verder: de antagonist van Wrexham AFC, een fictief voetbalteam en drie koningen
Voetballiefhebber,
We leven in een maatschappij die het individu boven het collectief zet. Daar is niks mis mee, tenslotte zijn jij en ik beiden de protagonist van ons eigen verhaal. Wie anders zou belangrijker zijn dan wij zelf? En wie anders maakt ons het belangrijkst, behalve wij zelf?
Die individualiteit, het eigen geluk en eigen gelijk, uit zich soms lelijk. Uit zich in bier en nare opmerkingen gooien op het veld (‘het is een kleine groep en het hoort erbij, die voetballers lokken dat zelf ook uit, ze moeten zich niet zo aanstellen’), uit zich in afwijzing en woede over een regenboogband (‘het wordt me door de strot geduwd, wat een woke-gezeik’), uit zich in boze reacties wanneer vastende voetballers tijdens een wedstrijd bij zonsondergang een dadel eten en wat drinken (‘de islamisering van Nederland, waar eindigt het, terug naar je eigen land’), uit zich in onbegrip, verzet tegen alles dat ogenschijnlijk niet bijdraagt aan het eigen geluk, en uit zich in een bijna krampachtige reflex om de status quo in de maatschappij te houden zoals die is. ‘Alsjeblieft, geen maatregelen tegen de excessen binnen het voetbal, zo erg is het niet, het meerendeel denkt of doet niet zo.’ Maar ieder individu is onderdeel van een collectief. En eerlijk, het aan de kaak stellen van problemen beperkt ons geluk toch niet?
Omelas
Ken je het verhaal The Ones Who Walk Away from Omelas van Ursula Le Guin1? In dit verhaal is er een stad, Omelas, waar iedereen gelukkig is en alles heeft wat hun hart begeert. Uiteraard zit er een addertje onder het gras: om dit geluk te laten bestaan, moet één kind vreselijk lijden.
They all know it is there, all the people of Omelas. Some of them have come to see it, others are content merely to know it is there. They all know that it has to be there. Some of them understand why, and some do not, but they all understand that their happiness, the beauty of their city, the tenderness of their friendships, the health of their children, the wisdom of their scholars, the skill of their makers, even the abundance of their harvest and the kindly weathers of their skies, depend wholly on this child's abominable misery.
Is het okee om één persoon kwaad te doen voor het grotere goed van anderen? De inwoners van Omelas voelen onbehagen, een schuldgevoel, als zij aan het kind denken omdat ze weten dat hun geluk gebaseerd is op het lijden van een ander. Maar zij geven hun eigen geluk of comfort niet op, zien de pijn van het kind als noodzakelijk offer. Behalve de mensen uit de titel: ‘those who walk away’. Degenen die de stad verlaten.
At times one of the adolescent girls or boys who go see the child does not go home to weep or rage, does not, in fact, go home at all. Sometimes also a man or a woman much older falls silent for a day or two, then leaves home. These people go out into the street, and walk down the street alone. They keep walking, and walk straight out of the city of Omelas, through the beautiful gates. They keep walking across the farmlands of Omelas. Each one goes alone, youth or girl, man or woman.
Night falls; the traveler must pass down village streets, between the houses with yellow- lit windows, and on out into the darkness of the fields. Each alone, they go west or north, towards the mountains. They go on. They leave Omelas, they walk ahead into the darkness, and they do not come back. The place they go towards is a place even less imaginable to most of us than the city of happiness. I cannot describe it at all. It is possible that it does not exist. But they seem to know where they are going, the ones who walk away from Omelas.
Over het algemeen roept het verhaal op tot nadenken over moraliteit, opoffering en de aard van geluk.
Wat zij die in Omelas blijven doen, voelt verdacht veel als wegkijken. Het probleem zien en erkennen, maar de status quo in stand houden, want weggaan heeft impact op het eigen geluk. En dat eigen geluk gaat boven alles. Bovendien, stel je voor, je vertrekt uit Omelas. Wie zegt dat het ergens anders beter is?
Maar echt geluk bestaat niet in Omelas. Omdat het comfort is gebouwd op andermans schouders, is het geluk van de stad kunstmatig en onhoudbaar, afhankelijk van de eeuwige pijn van een kind. Dit soort geluk is ‘archaïsch’ en werpt de mens terug in een tijd waarin samenlevingen werden gebouwd op uitbuiting en onderwerping. Moderne, verlichte samenlevingen – je kan wel stellen dat we in Nederland leven (of trachten te leven) in een maatschappij met verlichte ideeën2, hoewel de waan van de dag soms anders doet vermoeden – moeten juist streven naar een meer rechtvaardige en gelijkwaardige vorm van geluk die niet ten koste gaat van anderen.
In die zin kan Le Guins Omelas worden gezien als een waarschuwing over de gevaren van het opofferen van moraliteit omwille van geluk. Het verhaal dwingt je tot nadenken over het soort samenleving je wil creëeren en de waarden die je daarin wil hooghouden. Is jouw eigen geluk en welzijn echt zinvol als het ten koste gaat van anderen?
Zoals sommige filosofen beweren kan echt geluk alleen worden bereikt als we leven in overeenstemming met morele principes en waarden, en is elk geluk dat wordt verkregen door het lijden van anderen uiteindelijk hol en onbevredigend. Deze visie wordt vaak geassocieerd met deugdethiek. En dat heb je natuurlijk vaker gehoord: deugen. Deug-gejank, deug-generatie, woke-deugers en deug-hypocrisie want we leven in deug-tijden. Deugen is synoniem geworden aan hypocriet zijn, zo schreef Sander Donders in 2021 al in De Volkskrant.
Sinds een aantal jaar is het woord gekaapt door bozige types, om alles dat ook maar vagelijk riekt naar het etaleren van goede daden of intenties in een kwaad daglicht te stellen.
Dat terwijl deugen in de betekenis van ‘goed zijn’ al sinds 1240 wordt gebruikt en het woord an sich niets meer betekent dan aan de eisen van moraliteit en kwaliteit voldoen. De deugdethiek houdt zich bezig met de simpele vraag: hoe te leven? Het antwoord op deze zucht naar ‘het goede leven’ wordt geformuleerd in termen van deugd (goede eigenschappen zoals mededogen, vriendelijkheid en eerlijkheid cultiveren, en een ethische manier van handelen), telos (het doel dat mensen en dieren nastreven) en eudaimonía (het streven naar geluk).
Um-Helat
In The Ones Who Stay and Fight geeft N.K. Jemisin3 antwoord op het Omelas van Le Guin door een alternatieve visie te poneren op het streven naar een rechtvaardige en gelijkwaardige samenleving.
This is Um-Helat, after all, and not that barbaric America. This is not Omelas, a tick of a city, fat and happy with its head buried in a tortured child. My accounting of Um-Helat is an homage, true, but there’s nothing for you to fear, friend.
Waar Le Guin lijkt te suggereren dat de enige ethische reactie op een samenleving die is gebouwd op het lijden van een enkel kind, is om weg te lopen en het in de steek te laten, stelt Jemisin de fictieve stad en het valse utopia Um-Helat voor, waar naast weggaan en blijven nog een derde optie bestaat: vechten voor verandering, ook tegen een overweldigende overmacht.
Does this work for you, at last, friend? Does the possibility of harsh enforcement add enough realism? Are you better able to accept this postcolonial utopia now that you see its bloody teeth? Ah, but they did not choose this battle, the people of Um-Helat today; their ancestors did, when they spun lies and ignored conscience in order to profit from others’ pain. Their greed became a philosophy, a religion, a series of nations, all built on blood. Um-Helat has chosen to be better. But sometimes, only by blood sacrifice may true evil be kept at bay.
In plaats van te vertrouwen op individuele daden van heldhaftigheid of opoffering, stelt Jemisin dat blijvende verandering alleen kan worden bereikt door aanhoudende en gecoördineerde inspanningen van het collectief. Haar verhaal is een oproep, een aansporing tot handelen.
And now we come to you, my friend. My little soldier. See what I’ve done? So insidious, these little thoughts, going both ways along the quantum path. Now, perhaps, you will think of Um-Helat, and wish. Now you might finally be able to envision a world where people have learned to love, as they learned in our world to hate. Perhaps you will speak of Um-Helat to others, and spread the notion farther still, like joyous birds migrating on trade winds. It’s possible. Everyone—even the poor, even the lazy, even the undesirable—can matter. Do you see how just the idea of this provokes utter rage in some? That is the infection defending itself . . . because if enough of us believe a thing is possible, then it becomes so.
And then? Who knows. War, maybe. The fire of fever and the purging scourge. No one wants that, but is not the alternative to lie helpless, spotty and blistered and heaving, until we all die?
So don’t walk away. The child needs you, too, don’t you see? You also have to fight for her, now that you know she exists, or walking away is meaningless. Here, here is my hand. Take it. Please.
Good. Good.
Now. Let’s get to work.
‘Let's get to work.’ Samen. Een stel activistische deugers bij elkaar.
En waarom ook niet? Waarom zou je de status quo niet uitdagen, trachten te veranderen, verbeteren? Niet om je eigen geluk te vergroten, maar om het moreel juiste te doen, voor jezelf en voor een ander. Ethisch handelen vereist niet dat je kiest tussen individueel geluk en het grotere goed. Allebei zijn mogelijk als mensen samenwerken aan een betere toekomst voor zichzelf en voor anderen. Goed leven.
Geluk kan niet gescheiden worden van moraliteit. En het eigen geluk hoeft niet ten koste te gaan van het grotere goed. Beide kunnen en mogen deugen. Binnen de samenleving, ook binnen het voetbal.
Vind je deze nieuwsbrief nou leuk om te lezen? Deel 'm dan vooral met anderen!
Wat te lezen?
De onderstreepte woorden zijn hyperlinks. Click away, my dears.
— Ik volg door de documentaire Welcome to Wrexham de prestaties van het Welshe Wrexham AFC op de voet. De topper tegen Notts County was knotsgek: Wrexham rekende in een directe confrontatie af hun grootste concurrent, herpakte de koppositie in de competitie en zag de 40-jarige keeper Ben Foster voor het eerst in zijn carrière een penalty stoppen. Een wedstrijd om terug te kijken.
Dit seizoen is er extra aandacht voor Wrexham, maar blijven de net zo imposante prestaties van Notts County eigenlijk wat onderbelicht. Terwijl de clubs twee kanten van dezelfde munt zijn. Ja, Wrexham heeft Ryan Reynold en Rob McElhenney als eigenaar, maar beide clubs strijden om de enige promotieplek, hebben een geschiedenis van financiële moeilijkheden en pushen elkaar constant om het beste uit zichzelf te halen. Dit is het seizoen van een protagonist en antagonist, van de helden van Wrexham en de schurken van Notts County.
The story will, in the end, be about Wrexham. But it will be thanks to Notts County that there is now a much better story to tell.
En om toch nog even bij Notts County te blijven hangen: Russell King nam de club in 2009 over. Hij was een notoire fraudeur met grootse en ambitieuze plannen. BBC maakte een podcast over King's tijd bij de club, The Trillion Dollar Conman, die echt het luisteren waard is. Van Nottingham tot Korea, dit verhaal is een trip in de breedste zin van het woord.
— Ooit gehoord van GOATwashing? Lionel Messi heeft de keus om bij Paris St Germain te blijven, naar Al Hilal of Inter Miami te gaan of terug te keren naar zijn ‘geliefde’ Barcelona. Barcelona, met al hun financiële problemen (is Gavi al ingeschreven?) lijkt de kleinste kanshebber, terwijl zijn terugkeer juist voor hen het meest betekent. Daar komt een mix van emoties zoals genegenheid, nostalgie en het verleden in ere herstellen bij kijken (dat werkt altijd zo goed, zulke nostalgische noties, he Brexit), maar ook politieke noodzaak speelt een rol. Met de organisatie van een sportevenement of de aankoop/sponsoring van een gerenommeerde sportploeg het imago oppoetsen en misstanden verdoezelen, noemen we sportswashing. Maar in het geval van Barcelona en Messi, kan je gerust spreken van GOATwashing, aldus The New York Times.
— Het Verenigd Koninkrijk en Ierland hebben gezamenlijk een bid uitgebracht om het EK van 2028 te organiseren. De enige concurrent is Turkije. De lijst met stadions bevat Wembley Stadium (London), Principality Stadium (Cardiff), Tottenham Hotspur Stadium (London), Etihad Stadium (Manchester), Everton Stadium (Liverpool), St James' Park (Newcastle), Villa Park (Birmingham), Hampden Park (Glasgow), Aviva Stadium (Dublin) (51,711) en Casement Park (Belfast).
Pijnlijk afwezig is het na Wembley grootste stadion van Engeland: Old Trafford. Toch een teken hoe ver het stadion van Manchester United (en misschien ook wel de club) is afgegleden onder eigenaarschap van de Glazers. De faciliteiten en infrastructuur zijn ontzettend verouderd en de prestige van weleer is er allang niet meer. De Glazers willen de club verkopen, maar ook dat gaat niet van een leien dakje.
— De afgelopen vijftien jaar waren Italiaanse clubs de grote afwezigen in de laatste rondes van het miljoenenbal (op enkele incidenten na). Dit seizoen zijn ze alom vertegenwoordigd: AC Milan, Internazionale en Napoli staan alledrie in de kwartfinales van de Champions League. Geen verdiepende, nieuwe informatie in dit stuk, maar wel fijn om te lezen en bewust van te zijn: How Italian clubs turned their European fortunes around.
Wat te kijken?
Wat fictieve voetbalteams betreft, kan er maar één de beste zijn. AFC Richmond van Ted Lasso is leuk en ik heb genoten van Bend it like Beckham's Hounslow Harries, maar niets kan tippen aan Harchester United.
Harchester United is een fictieve voetbalclub uit de Midlands die actief is in de Premier League. Het is zonder twijfel de meest disfunctionele club van Engeland en de spil van de Britse televisieserie Dream Team. Tien jaar lang, van 1997 tot 2007, was de serie op de buis. Ik heb lief en leed gedeeld met de personages, afleveringen opgenomen op videobanden en ‘fanfiction’ ontdekt dankzij mijn obsessie met deze fictieve voetballers – specifiek met Ryan Naysmith, mijn favoriet.
De Dragons, zoals de bijnaam van Harchester luidde, hadden hun ups en downs: ze vochten tegen degradatie, wonnen de Premier League, kwalificeerden zich voor de Champions League, degradeerden na een matchfixing-schandaal, wonnen de FA Cup (waar een speler werd neergeschoten door een sluipschutter), en haalden een fan tijdens een wedstrijd het veld op om te spelen. En dat zijn slechts een paar van de dramatische en bizarre wendingen op het voetbalveld.
Overigens was wát er gebeurde op het voetbalveld een visueel genot. Door middel van ‘rotoscoping’4 konden de personages uit de serie worden samengevoegd met echte beelden uit de Premier League (waar producent Sky de rechten van had), waardoor de scenes er realistisch uitzagen en écht immersief waren.
Buiten het veld waren zaken niet minder dramatisch. Voetballers van Harchester hadden een korte levensverwachting: spelers werden vermoord (ja, meerdere keren), onderweg naar de UEFA Cup-finale kreeg de ploeg een busongeluk, er werd brand gesticht, een speler werd neergeschoten door een sluipschutter, en een keeper met gokschulden hield het hele team gegijzeld totdat een SWAT-team ingreep, met desastreuze gevolgen. Never a dull moment.
Ik doe er nu wat lacherig over – sommige verhaallijnen zijn echt extravagant – maar de serie biedt ook een nauwkeurige weergave van de voetbalcultuur, met bijvoorbeeld de mediahype rond sport en de intense druk op spelers om te presteren. Sociale kwesties zoals racisme en homofobie komen voorbij en de uitdagingen waarmee spelers en stafleden binnen de voetbalindustrie te maken krijgen, worden belicht.
De serie combineert over-the-top drama met herkenbare en realistische voetbalscènes, wat een bijna verslavend resultaat oplevert – ik moet je wel waarschuwen, halverwege ontspoort de geloofswaardigheidstrein flink, maar dan ben je waarschijnlijk al zo in de ban van Harchester United dat je niet meer wil stoppen. Ik kijk zelf met enige regelmaat nog afleveringen terug via YouTube, maar gewoon even zoeken op Dream Team Sky One via Google of Bing is de beste manier om jouw Dream Team-reis te beginnen. Jump on the crazy cuckoo-train.
Wat nou, voetbal?!
Succession spoilers
Tot een paar weken geleden was Succession een onbekende entiteit voor mij. Ik kende het bestaan van de serie wel, maar het kon me niet bekoren. Verder dan de eerste twee afleveringen had ik nooit gekeken en alle personages waren weerzinwekkend, dus waarom zou ik m'n tijd eraan verspillen?
Ik voorzag een soort Breaking Bad-achtige existentiële crisis: onder lichte dwang van Sam keek ik alle afleveringen, en naarmate de serie vorderde begon ik van zowel de personages als mezelf te walgen. Waarom keek ik naar deze nare mensen, van ‘loser’ narcist Walt en zelfdestructieve Jesse tot het meest gehate televisiepersonage van deze eeuw, Skylar. Het enige lichtpuntje na vijf seizoenen bleek uiteindelijk Hank. En die eindigt in een gat in de grond. Jippie-ja-jee. Ik was niet van plan om die mentaal uitputtende rollercoaster ooit weer te rijden, en zeker niet met Succession.
Maar dat was toen. Inmiddels zit ik elleboogdiep in de sores van Logan Roy en z'n duivelsgebroed, rijd ik de Kingda Ka5 naar nieuwe hoogtes en wil ik niet denken aan de vrije val die er onafwendbaar aan zit te komen (en die zoveel pijn gaat doen). Ik heb inmiddels geaccepteerd dat er zaken zijn die we waarschijnlijk nooit helemaal zeker zullen weten (wat is er gebeurd met de zus van Logan, Rose Roy; waarom heeft Logan de moeder van Connor gedwongen op laten nemen; waarom wil Karl altijd eten?), maar na Logans dood staken een paar gedachtes die ik al sinds het eerste seizoen heb weer de kop op:
Greg the motherfucking Egg is de successor. Ja, I know. Bizar. Dit gevoel heb ik al sinds hij kotste in zijn dierenpak. Misschien neemt hij heel Waystar wel over, met de steun van opa. Wanneer twee honden vechten om een bot, gaat de derde ermee vandoor. Hij is gigantisch gegroeid sinds de eerste aflevering (zonder zijn knullige ‘charme’ te verliezen) en het blijft natuurlijk een opportunist.
Marcia is ‘queen of the South’. Ik vind het ontzettend verdacht dat Shiv's privédetective geen enkele informatie over haar kan vinden van voor Parijs. Ik had altijd het idee dat dit relevant zou zijn, maar toen was daar opeens Kerry en vervolgens ging Marcia shoppen in Milaan (voor eeuwig). Nu Logan dood is, is dit het perfecte moment voor Marcia om haar koninkrijk op te eisen en te laten zien hoe taai ze is. Ik heb het niet gegoogled, dus correct me if I'm wrong, maar heeft ze niet ook nog gigantisch veel aandelen? En ze weet natuurlijk van Kendalls… misstap. Ik heb Bijbelse verwachtingen van Marcia.
The queen of the South will rise up at the judgment with the men of this generation and condemn them, for she came from the ends of the earth to hear the wisdom of Solomon, and behold, something greater than Solomon is here.
Roman is de beste van de vier kinderen. De slimste, meest capabele en woordenrijk. Maar ook degene die het meest heeft geleden onder de opvoeding van zijn vader. Hij heeft Waystar niet nodig om succesvol te zijn. En ik heb ook nooit het idee gehad dat hij Waystar echt wil, behalve dan om z'n vader te plezieren. Wat blijft er over van die motivatie nu Logan dood is?
De serie heet Succession maar uiteindelijk is er helemaal geen successie. Wat als niemand Logan opvolgt, maar het conglomeraat uit elkaar valt in verschillende takken. Tom houdt ATN, Greg cruises en pretparken, etc. Het enige dat de familie bij elkaar hield, was Logan. En die is er nu niet meer.
Hoe dan ook, de strijd zal in de volgende afleveringen écht losbarsten. Time heeft een lijst gemaakt van alle personages die in theorie Logan kunnen opvolgen. En dat zijn er nogal wat (16). Who Has the Most to Gain From That Death on Succession? A Ranking gaat van 1 (onwaarschijnlijk) naar 16 (hoogstwaarschijnlijk). M'n maatje Greg staat negende. Bij Time hebben ze duidelijk geen vertrouwen in hem.
Wie heeft volgens jou aan het eind van de serie de touwtjes in handen?
Doorkronkelen is een gratis wekelijkse nieuwsbrief in stand gehouden door lezers. Je hoeft niet te betalen om deze te ontvangen, maar wil je me toch steunen? Dan kun je pledgen of via Bunq.me een (kleine) donatie doen. Daar help je een freelancende schrijver ontzettend mee. Cheers!
Nog één ding…
Matt Busby (Manchester United), Bill Shankly (Liverpool) en Jock Stein (Celtic) hebben een gigantische, transformerende impact gehad op voetbal. De drie brachten een revolutie teweeg met hun tactieken, trainingsmethodes en man management. Busby won als eerste met een Engels team de Europa Cup, met Shankly promoveerde Liverpool en had de club Europees succes en Stein was ongekend succesvol met Celtic (het eerste Britse team dat de Europa Cup won, een jaar voor Busby en z'n mannen). Drie mijnwerkers die legendarische voetbalmanagers werden in een tijdperk van politieke en sociale onrust in het Verenigd Koninkrijk. Ik houd ervan.
Ursula Kroeber Le Guin was een Amerikaanse auteur die vooral bekend stond om haar speculatieve fictie, waaronder sciencefictionwerken in haar Hainish universum en de Earthsea-fantasiereeks. Culturele antropologie, taoïsme, feminisme en het werk van Carl Jung hadden een sterke invloed op Le Guin. Ze ondermijnde vaak typische speculatieve fictie-tropen en maakte ongebruikelijke stilistische keuzes in haar boeken. Sociale en politieke thema's, waaronder ras, geslacht, seksualiteit en volwassen worden, waren prominent aanwezig in haar schrijven. Ze verkende vaak alternatieve politieke, filosofische, ethische en maatschappelijke structuren en dilemma's, zoals in het korte verhaal The Ones Who Walk Away from Omelas (1973) en de anarchistische utopische roman The Dispossessed (1974).
Verlichte ideeën die worden toegepast op de samenleving draaien voornamelijk om tolerantie, vrijheid en gelijkheid. Er is een sterke focus op vooruitgang: men gelooft dat de samenleving maakbaar is en verbeterd kon (en moet) worden. Hiervoor moeten traditie en (bij)geloof plaatsmaken voor het gebruik van het verstand, de rede.
Nora Keita Jemisin is een Amerikaanse sciencefiction- en fantasyschrijver. Haar fictie omvat een breed scala aan thema's, met name culturele conflicten en onderdrukking. Ze heeft verschillende prijzen gewonnen voor haar werk. De drie boeken van haar Broken Earth-serie maakten haar de eerste auteur die in drie opeenvolgende jaren de Hugo Award voor beste roman won, evenals de eerste auteur die won voor alle drie de romans in een trilogie.
Rotoscoping is een techniek om filmbeelden frame voor frame over te trekken om realistische actie te produceren.
Kingda Ka is een stalen achtbaan in het attractiepark Six Flags Great Adventure in de Verenigde Staten. Het is de hoogste en de op een na snelste achtbaan ter wereld.