De opkomst van de ‘Kockasti’
Een snelle geschiedenis van het Kroatische nationale elftal
De gouden generatie van het Kroatische voetbal kan ongekende voetbalgeschiedenis schrijven als het vanavond Argentinië verslaat en voor de tweede maal op rij de finale van een WK weet te bereiken. Het jonge elftal – in 1996 speelde het nationale team pas het eerste officiële eindtoernooi – heeft al een fiks aantal records op hun naam staan. We maken een snelle reis door de tijd, langs de geschiedenis van de Kockasti.
De meest succesvolle nieuwkomers
Het Kroatische elftal zoals we dat vandaag de dag kennen, werd pas in 1991 officieel erkend. Toen vond namelijk het Kroatische onafhankelijkheidsreferendum plaats. Ruim 85 procent van de stemmers was voor en Kroatië, tot dan toe onderdeel van Joegoslavië, verklaarde zich op 25 juni 1991 onafhankelijk.
Het eerste toernooi waaraan Kroatië meedeed was het EK van 1996, waar het zich voor had geplaatst als eerste in de kwalificatiepoule, met 23 punten over 10 wedstrijden, boven oud-leenheer Italië. In 1998 debuteerde het land op het WK. De Kroaten eindigden op een bewonderenswaardige derde plaats en spits Davor Šuker werd topscorer van het toernooi. Sindsdien heeft het Kroatische team zich gekwalificeerd voor elk EK en WK, met uitzondering van 2000 en 2010.
Records
Ze bereikten twee keer de kwartfinales van een EK (1996, 2008), zijn het op twee na kleinste land qua bevolking en landmassa dat ooit een WK-finale bereikte (Kroatië heeft slechts 3,9 miljoen inwoners) en houden de (gedeelde) WK-records voor de meeste gespeelde penaltyreeksen tijdens één toernooi (2, 2018 en 2022), de meeste gewonnen penaltyreeksen tijdens één toernooi (2, 2018 en 2022), beste resultaat van een debuterende ploeg (1998), de meeste gestopte penalty’s in een wedstrijd (3, 2018 en 2022) en de meeste gespeelde verlengingen (3, 2018). De Kroaten lijken erop gebrand alle records die ze in 2018 behaalden, dit jaar te evenaren of wellicht zelfs te verbreken…
2018 was tot nu toe het meest succesvolle WK-optreden van Kroatië. Twintig jaar na het debuut-WK bereikte het land in 2018 (winst in de troostfinale) namelijk de finale van het WK. Die werd verloren van Frankrijk (maar de Kroaat Luka Modric werd wel uitgeroepen tot beste speler van het toernooi). Ze zijn een van de drie teams - samen met Colombia en Frankrijk - die meer dan eens zijn uitgeroepen tot FIFA Best Mover of the Year. In 1994 bij na toetreding bij de FIFA stond Kroatië 125e op de FIFA wereldranglijst. Vier jaar later, na het WK van ‘98, bezetten ze de derde plek. Dit was de snelste stijging ooit en maakte van Kroatië het jongste nationale elftal dat ooit een top-10 notering had behaald.
Wit met rode blokken
Het embleem van de nationale ploeg bestaat uit een ouderwets-ogende bal, gouden letters ‘HNS’ op een blauwe achtergrond, en het geruite wit en rood aan de zijkanten. De initialen staan voor Hrvatski nogometni savez, de Kroatische voetbalbond.
De kleuren van het team verwijzen naar twee nationale symbolen: het Kroatische schaakbord en de driekleur van het land. De Kroatische driekleur combineert de kleuren van de oude, Adriatische koninkrijken Dalmatië, Slavonië en Kroatië. Volgens een negentiende eeuwse legende werd de Kroatische koning Stephen Držislav gevangen genomen door de Venetianen. Tijdens zijn gevangenschap speelde hij een schaakpartij tegen Doge Pietro II Orseolo. Držislav won alle drie de partijen en verkreeg zo zijn vrijheid – en in sommige versies van de legende ook macht over de Dalmatische steden. Vervolgens verwerkte hij het geblokte schaakbord in zijn wapen, hetzelfde schaakbord dat we ook terug zien in het wit met rood geblokte thuisshirt van de nationale ploeg. Het team wordt in de volksmond dan ook toepasselijk Kockasti ('de geblokten') genoemd. Ook de Vatreni ('de vurigen', refererend naar de mentaliteit van de spelers) is een geliefde bijnaam.
De grootste rivalen van de Kroaten zijn de Serviërs en Italianen. Met het laatste land hebben ze, als oud-vazalstaat, louter een voetballende rivaliteit die is voortgekomen vanuit geografische bonje en veelal in stand wordt gehouden door het feit dat Kroatië sinds het niet meer bij Italië hoort geen wedstrijd van de Italianen heeft verloren.
De Servische rivaliteit daarentegen gaat dieper. Veel dieper.
Wat gebeurde er vóórdat Kroatië een voetbalteam had?
Voor 1991 bestond er geen Kroatisch nationaal elftal. Beter nog, Kroatië bestond officieel niet als eigenmachtige staat. Voetballers kwamen uit voor de nationale teams van Koninkrijk Joegoslavië (van 1918 tot 1929 bekend als Koninkrijk der Serviërs, Kroaten en Slovenen) en de Socialistische Federale Republiek Joegoslavië. Er was veel politieke onrust en dit uitte zich soms ook op het voetbalveld. Etnische Kroaten organiseerden zich in de facto Kroatische elftallen en speelden enkele onofficiële vriendschappelijke wedstrijden, onder meer tegen Zwitserland en Hongarije.
Hoewel de Kroaten als soeverein elftal speelden – van 1939 tot 1941 bijvoorbeeld, als het Banaat van Kroatië, en van 1941 tot 1944 als de Onafhankelijke Staat Kroatië – waren dit geen échte onafhankelijke teams. Zo was het Banaat een provincie (Banovina) van het koninkrijk Joegoslavië en was Kroatië tussen ‘41 en ‘44 een fascistische vazalstaat van Italië. De Kroaten noemden zich soeverein, maar waren feitelijk nog steeds geketend. Wel werd na de invasie van de Asmogendheden de Kroatische voetbalbond opgericht, waardoor de Onafhankelijke Staat Kroatië – erkend en toegekend aan Italië door de Duitse Führer Adolf Hitler – kon toetreden tot de FIFA.
Genocide
De staat werd in die periode geregeerd door de ustaša, een nationalistische en anti-semitische beweging die met Italiaans geld en Duitse wapens zich richtte op het bestrijden van Slavische Serven. In de praktijk leidde dat tot een grootschalige genocide op joden, zigeuners en Serven. Volgens de ustaša waren de Kroaten ‘ariërs’. Zij waren ‘katholiek en westers’ terwijl de Serviërs (die volgens de nazirassenleer tot hetzelfde ras behoorden) ‘orthodox en Slavisch’ en daarmee Untermenschen. In concentratiekampen werden Serven uitgemoord, vaak na onmenselijke martelingen.
Onder de Kroaten was de ustaša niet populair. Zij waren het niet eens met de gewelddadigheid van het nationalistische gedachtegoed, maar verzetten zich er niet tegen. Tito, leider van het verzetsleger tegen de nazi's, maakte uiteindelijk een einde aan het schrikbewind van de ustaša, met als treurige culminatie het Bloedbad van Bleiburg, de massamoord op tienduizenden Kroatische militairen, burgers en ustaša.
Met het Bloedbad van Bleiburg kwam er een einde aan een periode van veel bloedvergieten, dood en verderf, die (begrijpelijkerwijs) heeft geleid tot verstoorde verhoudingen en kwaad bloed tussen Kroatië en Servië. Een rivaliteit die zich ook vertaalt naar het voetbalveld.
Wat nu?
Vanavond treedt Kroatië in de halve finale van het WK in Qatar aan tegen Argentinië. De finalist van het vorige WK zal gebrand zijn op wederom een plekje in de finale. Toch hoeven neutrale kijkers geen aanvallend voetbal van de Kroaten te verwachten, maar eerder een controlerend schaakspel op het middenveld.
Het vintage middenveld, bestaande uit de 37-jarige Luka Modrić, Marcelo Brozović (30) en Mateo Kovačić (28), is misschien wel het meest getalenteerde trio van het internationale voetbal en zal, net als tegen Brazilië, het spel trachten te controleren en vertragen. Als ze daar succesvol in zijn, zal dat veel frustratie opleveren bij de Argentijnen.
Overigens werden de Argentijnen de laatste keer dat Argentinië en Kroatië elkaar tegenkwamen, vier jaar geleden tijdens het WK in Rusland, met 3-0 door de Kroaten vernederd. Een wedstrijd die de Argentijnen het liefst zo snel mogelijk vergeten. In het Lusail Stadium speelt Kroatië vanavond tegen een heel ander Argentinië dan toen: slechts drie van de huidige basiself van Lionel Scaloni - Lionel Messi, Nicolas Otamendi en Marcos Acuna - speelden tijdens de nederlaag in 2018.
Het belooft hoe dan ook een strijd te worden. Modrić versus Messi, Real Madrid tegen Barcelona, keepersrevelatie Dominik Livaković versus penaltykiller Emiliano Martinez. Een halve finale voor in de geschiedenisboeken? Wie weet.
Nog een kleine nugget: de wedstrijd van vandaag wordt geleid door de Italiaanse scheidsrechter Daniele Orsato. Het is natuurlijk bekend dat Lionel Messi roots heeft in Italië – zijn betovergrootvader emigreerde in 1883 vanuit Recanati naar het Argentijnse Rosario. En voetballend gezien heeft Italië sinds de Tweede Wereldoorlog nooit de Kroaten weten te verslaan. Of de scheidsrechter zich daardoor laat beïnvloeden? Probably not. Maar het is wel leuk om te weten.
En vergeet niet Hekkensluiters te luisteren, te volgen en te liken. Delen mag ook.