Een wereld gecreëerd aan de hand van wat we online zien
Breinrot, ethische verloedering en een cynisch misbruik van volgers
[ Intro ]
De macht van influencers reikt verder dan gesponsorde posts en lifestyle-content. Soms bepaalt een enkele tweet de koers van het wereldnieuws. Neem de recente post van Donald Trump, waarin hij Volodymyr Zelenskyy afschildert als een corrupte komiek die de Verenigde Staten heeft misleid om miljarden in een ‘onwinbare’ oorlog te pompen. Het bericht staat vol onware insinuaties, selectieve verontwaardiging en halve waarheden: de bedragen kloppen niet, Europa heeft geen volledige garantie, en er is geen bewijs dat geld ‘verdwenen’ is. Maar feiten doen er niet toe als je een volgersbasis hebt die je klakkeloos gelooft. En halve waarheden zijn in veel gevallen nog gevaarlijker dan leugens.
Dit is geen losse uitglijer van een president met een voorliefde voor provocatie. Het is een schoolvoorbeeld van hoe sociale media zijn veranderd in een wapen, waar engagement – woede, angst, verontwaardiging – belangrijker is dan waarheid. Trump is niet alleen een politicus, hij is een influencer. Net als Elon Musk, die met een enkele tweet beurskoersen laat schommelen, of online goeroes die samenzweringstheorieën verspreiden onder het mom van ‘kritisch denken’. En net als onze eigen politici, zoals bijvoorbeeld Geert Wilders, die er prat op gaat dat hij ‘meer volgers op X [heeft] dan mevrouw Yesilgöz kijkers heeft als ze bij drie televisieprogramma’s zit’. Hun invloed is niet gebaseerd op expertise, maar op zichtbaarheid. En in een tijdperk waarin algoritmes extremisme belonen, heeft dat desastreuze gevolgen.
(de volgende gaat weer over voetbal, hoor)
[ Subject ]
Influencercultuur heeft ons collectieve bewustzijn vervuild. Wat ooit begon als een onschuldige evolutie van reclame – mensen met een online achterban die producten en ideeën aanprijzen – is veranderd in een dystopisch systeem waarin parasocialiteit, desinformatie en consumentisme hand in hand gaan. Influencers hebben zichzelf gepositioneerd als autoriteiten op elk denkbaar vlak, of het nu gaat om gezondheid, politiek, of moraal, vaak zonder onderliggende kennis of verantwoordelijkheid. De gevolgen? Breinrot, ethische verloedering en een cynisch misbruik van hun volgers.
Influencers functioneren als moderne sjamanen: ze verspreiden overtuigingen zonder verantwoording af te leggen. De logische drogreden van valse autoriteit, waarbij iemand als expert wordt beschouwd enkel en alleen omdat diegene een groot platform heeft, wordt hierdoor eindeloos herhaald. Dit raakt aan Pierre Bourdieu’s theorie van cultureel kapitaal: status en invloed worden niet langer verdiend via expertise, maar via zichtbaarheid. In een algoritmisch tijdperk, waarin engagement belangrijker is dan waarheid, winnen degenen die het meest overtuigend overkomen, niet degenen die gelijk hebben.
Dit heeft gevolgen voor de samenleving. Schadelijke schoonheidsidealen worden genormaliseerd via gefilterde lichamen, wellness-goeroes verspreiden medische desinformatie, en kritisch denken verloedert door beweringen die niet worden betwist. Influencers presenteren hun levens als authentiek, terwijl alles gescript, geënsceneerd en gesponsord is. Het publiek gelooft in deze leugen en internaliseert de normen ervan. Zo creëren we een hyperrealiteit waarin de grens tussen echt en nep vervaagt. En verliezen we het contact met de echte wereld, zoals Jean Baudrillard beschrijft in zijn simulacrumtheorie.
Maar het probleem beperkt zich niet tot lifestyle-influencers en TikTok-personalities. De invloedrijkste figuren op sociale media zijn geen beautybloggers of reisvloggers, maar politieke influencers en miljardairs. Donald Trump is een influencer. Elon Musk is een influencer. Hun invloed is geen bijproduct van sociale media, maar hun macht wórdt mede door sociale media in stand gehouden. Hun tweets en posts sturen de koers van de economie, beïnvloeden verkiezingen, en verschuiven maatschappelijke debatten. Ze gebruiken dezelfde technieken als traditionele influencers: polariseren, engagement maximaliseren en een loyalistische achterban creëren die hen als onaantastbare waarheden ziet.
De kern van deze invloed ligt niet alleen in de commerciële vermomming van authenticiteit en de valse expertise als autoriteit, maar ook in de exploitatie van gemeenschappen voor persoonlijk gewin. Waar traditionele influencers zich richten op consumentisme – van detox-theeën tot fast fashion – verkopen politieke influencers een veel gevaarlijker product: ideologie. Ze cultiveren een wij-zij-denken waarin volgers niet zomaar een doelgroep zijn, maar een fanatieke beweging die hun bestaansrecht ontleent aan de strijd tegen ‘de ander’. Of dat nu politieke tegenstanders, de media, of vage vijanden als ‘de elite’ zijn.
Dit mechanisme is fundamenteel voor hun succes. Hoe extremer de boodschap, hoe groter de betrokkenheid, en hoe steviger de loyaliteit van hun volgers. Het is geen toeval dat politici als Trump hun socialemediaplatforms inzetten als digitale rally’s, waar misinformatie en framing de dienst uitmaken. Of dat miljardairs als Musk algoritmes in hun voordeel manipuleren, terwijl ze zichzelf presenteren als ‘mannen van het volk’. De exploitatie van deze online gemeenschappen is berekend en systematisch. Hun invloed draait niet om kennis of waarheid, maar om het maximaliseren van macht door manipulatie.
Influencercultuur draait om maximale zichtbaarheid, en algoritmes belonen extreme meningen en gedrag. Hierdoor worden schadelijke normen uitvergroot. Mensen spiegelen hun verlangens aan anderen, en in een digitale wereld waarin influencers bepalen wat wenselijk is, ontstaat een zelfversterkende cyclus van toxische idealen. Of het nu gaat om de hyperconsumptie van TikTok-hauls, de normalisering van vrouwenhaat door bepaalde online groepen, of de eindeloze hustle-cultuur. Maar bij politieke influencers gaat het niet alleen om oppervlakkige trends. Het gaat om hoe desinformatie, haat en wantrouwen jegens instituties systematisch worden versterkt.
Het resulteert in een (online) samenleving die draait om oppervlakkigheid, status, en het najagen van lege symbolen van succes. Commercie vermomd als authenticiteit, valse expertise als autoriteit, en exploitatie als gemeenschap. Geen kritische reflectie, geen diepgang, alleen de illusie van betekenis. En in het geval van politieke influencers: geen verantwoordelijkheid, alleen eindeloze manipulatie van de publieke opinie.
We kunnen influencers niet zomaar negeren, want hun invloed is diepgeworteld in de structuur van het internet. Maar we kunnen wel ophouden met hen te behandelen als morele kompassen, intellectuele autoriteiten of rolmodellen. Uiteindelijk is de enige manier om ons te bevrijden van deze breinrot om opnieuw te leren denken zonder algoritmisch opgelegde gidsen.
Ook sommige journalisten, podcasters, schrijvers en andere mediamakers opereren tegenwoordig als influencer. Dat is een bijkomend verschijnsel van de internetcultuur die we hebben gecultiveerd, waarin sociale media een bijna onafbreekbare pilaar zijn, mensen online hun zuil zoeken. Maar het is soms ook een bewuste keus. Een schadelijke. Breinrot, ethische verloedering en een cynisch misbruik van volgers, en een wereld gecreëerd aan de hand van wat we online zien.
[ Steun mij ]
Doorkronkelen is een gratis nieuwsbrief die in stand wordt gehouden door lezers. Je kunt mij helpen door deze editie een like te geven. Zie het hartje onderaan. Dat helpt in het algoritme.
Nog fijner is het als je betalend abonnee wil worden. Voor € 5,- per maand steun je Doorkronkelen structureel. Je kunt natuurlijk ook eenmalig doneren. Zo help je mij om deze nieuwsbrief te blijven maken en in principe gratis te houden.
[ Wat heb je verder gemist? ]
Feyenoord schakelde AC Milan uit in de Champions League. En koortsige derde spits Carranza gaf de nekslag. Bart Vlietstra schreef erover. Natuurlijk zit aan overwinning ook een andere kant, namelijk verlies. Het verlies van AC Milan, en het verlies van eigenlijk alle Italiaanse clubs, en dan specifiek het verlies van Atalanta en van Ademola Lookman. Gasperini noemde hem ‘one of the worst penalty takers’ en Lookman zag zich gedwongen een verklaring te posten. Lelijk verhaal. He's gone.
Verder is Patrick Kluivert opa geworden. Hoe onwerkelijk is dat. Zoonlief Justin plaatste dit lieve filmpje. Push it real good.
Doorkronkelen is een nieuwsbrief van mij, Danielle Kliwon.
Vraag/tip/foutje gezien? Laat het weten via danielle@kliwonder.nl.
Wil je dat ik voor jou schrijf? Ik hoor graag van je!