De roos die groeit uit beton
We kronkelen door in het nieuwe jaar: meer woorden, meer verhalen en meer Doorkronkelen
Toen ik vorig jaar februari na het stoppen van Hekkensluiters verder ging met deze nieuwsbrief, had ik geen idee of iemand zat te wachten op mijn kronkels over voetbal en het leven. Maar nu, een klein jaartje verder, is het machtig mooi en ook ietwat intimiderend dat Doorkronkelen door zoveel mensen wordt gelezen.
Ik waardeer dat écht, en het geeft me vertrouwen. Maar een goede nieuwsbrief maken kost tijd en werk (lezen, samenstellen, researchen, schrijven, en meer). Dat is soms lastig te combineren met mijn werkzaamheden als tekstschrijver en freelance journalist/podcaster die ook nog eens een roman schrijft.
Uiteindelijk moet Doorkronkelen een plek worden voor diepgaandere artikelen: meer persoonlijke essays, meer achtergronden, meer literatuur en cultuur en filosofie door de lens van voetbal (en ook een podcast waar ondertussen achter de schermen hard aan wordt gewerkt).
Als je Doorkronkelen graag leest, zou ik je daarom willen vragen om een abonnement te nemen voor de prijs van 5 euro per maand. Zo geef je mij meer ruimte om tijd te investeren en kun je me helpen om Doorkronkelen beter te maken. En in ruil daarvoor krijg je kronkelextraatjes.
What it do?
Of in andere woorden: wat krijg je bij een betaald abonnement?
Je ontvangt in het weekend de welbekende Doorkronkelen-nieuwsbrief. Daarin vind je: een essay – soms over cultuur, soms geschiedenis, en soms filosofie, maar altijd persoonlijk en over voetbal –, een lijstje met de 3 beste verhalen van die week over voetbal uit nationale en internationale media en een extraatje dat te maken heeft met het onderwerp van het essay.
Je krijgt 1 keer per maand de Basiself: een lijst met 11 van de beste nieuws-, boeken-, film-, podcast- en serietips, uiteraard weer over voetbal. Een soort overzichtje, waarmee je gelijk op de hoogte bent van alles dat zich die maand buiten de lijnen van het voetbalveld heeft afgespeeld.
Je ontvangt ‘kwartaalkronkels’: een lang, semi-literair essay waarin ik de verdieping inga, bijvoorbeeld over de band tussen Ajax en Suriname, de antagonistische relatie van Parijs met voetbal of, zoals hieronder, over hoe voetbal en rap zich tot elkaar verhouden, met Tupac Shakur en Karim Benzema als casus.
Bij bijzondere gebeurtenissen of evenementen ontvang je een extra nieuwsbrief. Denk hierbij aan een uitgebreide voorbeschouwing op het Ek 2024 of een Champions League halve finale deepdive.
En als je deze week een betaald abonnement neemt, krijg je 20% korting!
Alles op een rijtje
Wat gebeurt er met de reguliere Doorkronkelen? Niets. Als je niet overstapt op een betaald abonnement, ontvang je nog steeds in het weekend een essay met leestips. En natuurlijk de maandelijks Basiself, vol kijk-, lees- en luistertips over voetbal.
Waarom zou ik dan een betaald abonnement nemen? Goede vraag. Het schrijven en samenstellen van de nieuwsbrief kost tijd en inspanning. Met een vaste bijdrage kan ik tijd inruimen om diepgravende research te doen, mijn essays schrijven en herschrijven, en zoeken naar de beste verhalen in nieuwe en traditionele media. Met een beetje geluk kan ik ook snoepjes voor mijn rode kater Sagan kopen, die m'n voeten warm houdt tijdens het schrijven. En een bedankje voor mijn Real Madrid-vriendin Jounaina die helpt met de eindredactie.
Waarom moet ik Doorkronkelen lezen? Omdat je, net als ik, van voetbal houdt. En je ook geïnteresseerd bent in cultuur, geschiedenis en filosofie. Vermaak, maar ook kennis, tribalisme en representatie. Ik duik in de gelaagdheid van het voetbal, op zoek naar verbanden en mooie verhalen. Samen met jou.
Hoe kan ik betalen en hoe zeg ik op? Je hebt verschillende betaalopties, waaronder creditcard, Sofort en iDEAL. Je kunt opzeggen wanneer je wil door je uit te schrijven of je abonnement te ‘downgraden’. Wanneer ik op vakantie ben (of – even afkloppen – ziek), zet ik je abonnement op pauze.
Kan ik ook eenmalig helpen? Wil je mij steunen maar niet iedere maand? Dat is ook mogelijk. Via Bunq.me kun je eenmalig een donatie doen.
Wil je graag een abonnement, maar kun je het geld niet missen? Stuur me dan een mailtje via doorkronkelen@substack.com.
Niet overstappen?
No problemo, we zijn nog steeds goede vrienden. Ook zonder abonnement blijf je de reguliere Doorkronkelen ontvangen en ik ben sowieso dankbaar dat je de nieuwsbrief leest!
Om je toch een beetje te paaien heb ik een (korte) ‘kwartaalkronkel’ toegevoegd. Karim Benzema en Tupac Shakur. Voetbal en hiphop. ‘De roos die groeit uit beton.’
Het is een cliché, onderdeel zijn van een minderheid, geboren worden in een probleemwijk en opgroeien met rap. Rapper Kiddo Cee is familie, mijn pleegbroertje won de Grote Prijs van Nederland met zijn hiphopgroep Soultrash, ik zat op school met leden van rap- en kunstcollectief Smib (Bims, een bijnaam van de Bijlmer, maar dan andersom) en mijn neven en ooms onderwezen me al op jonge leeftijd over hiphop en rap. Ik herinner me een hete zomer toen er in mijn buurt een vete gaande was tussen aanhangers van Tupac en Notorious B.I.G., westkust tegen oostkust.
Soms spraken de twee groepen met elkaar af en hielden ze ‘rapbattles’ in de portiek. Ik zat vaak op de bovenste traptrede, dichtbij genoeg om alles goed te kunnen horen maar ver weg genoeg om de klappen te ontwijken als het matten werd. Dat werd het bijna altijd. Twee groepen uit dezelfde buurt, dikwijls jongens met dezelfde achtergrond, allemaal een minderheid in het land van de meerderheid, die ruzie met elkaar maakten voor de eer van twee dode rappers. Ik ben opgegroeid met rap, het is een cliché, maar sommige dingen begreep ik niet.
Volgens mijn neefje had het te maken met identiteit. Iets uitdragen. ‘Mensen weten gelijk waar ik voor sta,’ legde hij me uit. ‘Me against the world. Ze kennen m’n normen en waarden omdat ik rol met Tupac.’ Tupac is dood, dacht ik. ‘Tof,’ zei ik.
Toch begreep ik dat ergens wel. Je associëren met een ander is toch een indirecte manier om te communiceren wie je bent. Waar je in gelooft. En blijkbaar geloof je in een man die de politie weigerde te vertellen wie hem had neergeschoten en zijn laatste adem gebruikte om hen toe te bijten: ‘Fuck you’. Dat is een keus. Maar wel een die inderdaad veelzeggend is. Thug life.
Thug life
Dat moet Karim Benzema ook hebben gedacht toen hij in 2015 op Instagram een video publiceerde waarin hij te zien was in een innige omhelzing met Analicia Chaves terwijl hij meezong met het nummer ‘Hit em up’ van Tupac. ‘You claim to be a player, but I fucked your wife.’ ‘Hit em up’ was een disstrack gericht aan Tupacs aartsrivaal Notorious B.I.G. Tupac claimde op het nummer met de vrouw van Biggie seks te hebben gehad. Analicia Chaves was de ex-vriendin van België-international Axel Witsel.
Onnodige stoerdoenerij, zo werd de stijl die de rapcultuur in de jaren 90 domineerde gezien. Hij had de woorden op z’n buik getatoeëerd, Tupac: Thug life. Hij probeerde de term een nieuwe lading te geven, van criminele en negatieve connotaties naar triomferen ondanks maatschappelijke obstakels. Maar de talloze rechtszaken waar de rapper in verwikkeld was, de roofoverval en schietpartij waarbij hij twee keer in het hoofd en één keer in z’n ballen werd geschoten, en zijn vurige woordgebruik bewerkstelligden bij leven het tegenovergestelde en versterkten juist de afwijzende houding van de ‘mainstream’. Machogedrag leidt bijna nooit tot empathie. Wat dacht Benzema met zijn video?
Maar Tupac was meer dan een gangster. Rollen met Tupac, zoals mijn neefje zo woordenrijk zei, betekent ook jezelf naast een groot dichter zetten, een activist en een kind van twee Black Panthers. Hij zette de rapscene op z’n kop met scherpe – en vaak poëtische – teksten over sociale kwesties zoals racisme, armoede, politiegeweld, tienerzwangerschappen en de oorlog tegen drugs. Hij was een man die ambitieuze plannen had, wilde afrekenen met sociale ongelijkheid en een wereld voor ogen had waarin zwarte mannen en vrouwen hun erfgoed vierden en zich collectief organiseerden tegen racisme.
Een van zijn beroemdste gedichten is ‘The rose that grew from concrete’.
Did you hear about the rose that grew
from a crack in the concrete?
Proving nature's law is wrong it
learned to walk with out having feet.
Funny it seems, but by keeping its dreams,
it learned to breathe fresh air.
Long live the rose that grew from concrete
when no one else ever cared.
De roos is een metafoor voor jonge mensen die opgroeien in slechte omstandigheden, maar ondanks alles toch kunnen openbloeien. Jongeren die opgroeien met sociale ongelijkheid, in armoede, een kansenachterstand hebben, jongeren van wie er vanwege hun omstandigheden niks verwacht wordt, maar ook jongeren die niet gedefinieerd worden door hun gebrek. Jongeren zoals Tupac. Zijn uitingen van trots, strijdbaarheid en gangsterisme resoneerden bij alle minderheden. Uitschot, zo noemden sommige Amerikaanse media hem. Een voorbeeld, zeiden zijn fans. Ook Benzema.
Uitschot
Geen voetballer is vaker voor uitschot uitgemaakt dan Karim Benzema. Door Marine Le Pen en andere rechtse politici omdat hij La Marseillaise niet meezong. Omdat hij Algerije als zijn land beschreef en niet Frankrijk. Door het Franse volk en voetballiefhebbers over de hele wereld omdat hij samenzwoor om land- en teamgenoot Mathieu Valbuena af te persen; omdat hij de Franse bondscoach beschuldigde van zwichten voor racisme toen hij niet meer werd opgeroepen. En door de toenmalige president Nicolas Sarkozy toen deze in 2005 voltallige etnische groepen wegzette als tuig tijdens de gewelddadige rellen in Frankrijk.
Het zat hem vaak niet mee, maar Benzema zat vooral zichzelf vaak tegen. Verdacht van afpersing, verdacht van seks met een minderjarige, verdacht van een gevaar te zijn voor de Franse samenleving. Onhandige uitspraken, discutabele vrienden en op z’n zachtst gezegd ondoordachte welhaast criminele escapades. Het leverde hem extern onbegrip en intrinsieke gevoelens van miskenning op. Inmiddels is hij ouder en wijzer, zo hoop ik. Hij is op zijn hoede voor de gevestigde orde in Frankrijk – een ezel stoot zich niet tweemaal aan dezelfde steen – en de traditionele media mijdt hij. De uitnodiging van president Macron om de WK-finalewedstrijd tegen Argentinië bij te wonen, sloeg hij af en persconferenties geeft hij eigenlijk zelden. Relaties die contentieus zijn, hoeven niet onderhouden te worden.
Hij groeide op in een voorstad van Lyon, waar de politie eerder vijand dan vriend was, armoede in de witstenen huizen was getrokken en de mensen die hij vrienden noemde zich bezig hielden met ongure zaken. Achterstand en ongelijkheid doorkruisen zijn jeugd als een rode draad. Hij struinde als jongen van zeven, acht jaar oud al luisterend naar Tupac door de ruige straten van Bron-Terraillon en leerde al op jonge leeftijd om uitdrukking te geven aan thema's als sociale gelijkheid en de behoefte aan identiteit. Zijn brein zat in zijn voet en opgroeiend maakte hij vaak verkeerde keuzes. Verkeerde vrienden, verkeerde prioriteiten. Zelf zag hij dat niet zo. Benzema was trouw – trouw aan zijn vrienden – en uiteindelijk werd hij het slachtoffer van deze loyaliteit. Dat zijn de spelregels als je uit de banlieue komt.
Naarmate hij ouder werd, identificeerde hij zich steeds meer met de teksten van de vermoorde Amerikaanse rapper en waren er momenten dat hij zich door de wereld – door Sarkozy, door Le Pen, door het Franse volk – net zo onbegrepen voelde als Tupac.
Onbegrepen en miskend
Bijna drie decennia na zijn dood in 1996, is Tupac nog steeds een van de meest iconische figuren van hiphop en rap. Zijn leven was een samensmelting van tegenstrijdige beelden: de bezorgde jonge vader die zijn zoon wiegde in de video voor ‘Keep ya head up’; de boze rapper die naar camera's spuugde tijdens zijn proces wegens aanranding; de artiest die venijnig en bijtend kon rappen over geweld, maar tegelijkertijd ook welbespraakt was; en de man die zijn eigen ondergang leek te voorspellen in de video ‘I ain't mad at cha’, waarin hij werd afgebeeld als een engel in de hemel. Het zat hem vaak niet mee, maar Tupac zat vooral zichzelf vaak tegen.
Het derde studioalbum van Tupac kwam uit terwijl de rapper vast zat voor seksueel misbruik. Me Against the World. Hij wilde met het album zijn respect voor de kunstvorm tonen en maakte de nummers doelbewust persoonlijker en reflectiever. Introspectie. Velen interpreteerden dit als een teken van Tupacs groei en volwassenheid, een verzoening met zijn complexe en disparate verleden.
Tegelijkertijd was de titel van het album exemplarisch voor de strijd en het slachtofferschap van de rapper. Hij streed in zijn eentje tegen de rest van de wereld. Got me stuck in the game, it's just me against the world. Opgegroeid in slechte omstandigheden, maar desondanks toch opengebloeid. Onbegrepen en miskend. Het klinkt bekend.
Cliché
Het is een cliché, onderdeel zijn van een minderheid, geboren worden in een probleemwijk en opgroeien met rap, maar wie de schoen past, trekke hem aan. Ook Benzema. En net als mijn neefje, in tegenstelling tot mij, draagt hij dat uit. Van de kleding die hij aan heeft en de vrienden waarmee hij zich omringd tot de foto’s en video’s die hij op sociale media plaatst. Door de jaren heen heeft Benzema een persona opgebouwd, een beeld van zichzelf gecultiveerd, zorgvuldig gecureerd en gecompileerd uit de vele fragmenten en elementen die zowel hem als Tupac representeren. Zonder er woorden aan vuil te maken, bestaat er geen twijfel over wie Benzema is of denkt te zijn.
In 2015 verscheen hij in een muziekvideo vol drugs en vuurwapens van de Franse rapper Booba. De twee waren vrienden, lotgenoten. Booba beschreef zichzelf en Benzema als de ‘lelijke eendjes van hun omgeving’. On est les vilains petits canards de notre milieu. Beiden groeiden op in probleemwijken en hun achtergronden lijken enigszins op elkaar. Booba is Franrijks beste rapper en zijn singles breken alle records, maar op de radio wordt hij niet gehoord. Behalve wanneer hij zich homofoob uitlaat, rapper Kaadis te lijf gaat op een vliegveld, of zijn videoshoot wordt bestormd door een rivaliserende bende. Net als hoe Benzema in het nieuws komt wanneer hij voor de rechter staat wegens poging tot afpersing en niet vanwege zijn positieve prestaties. Het zijn zelfgecreëerde negatieve connotaties, maar beiden zien dat niet zo. Booba en Benzema herkennen elkaar in het lot dat onterecht voor hen is weggelegd. Onterecht, naar eigen maatstaven. Terecht, aldus de media.
Nadat de transfer van Kylian Mbappé naar Real Madrid vorig jaar afketste, reageerde Benzema op Makavelliaanse wijze. Hij deelde een foto in zijn Instagram-story, van Tupac in wat lijkt op een nachtclub. De foto is op het eerste gezicht onschuldig, een foto van de rapper met vrienden, maar een van die vrienden zou hem hebben verraden, wat leidde tot zijn dood in ’96. Het is een sneer naar Mbappé, zo denken velen. Gewoon een eerbetoon aan zijn favoriete rapper, menen anderen. Benzema zwijgt, maar de double entendre zal niet aan hem voorbij zijn gegaan.
Ode
Tupac wordt vaak geclassificeerd als een boze, zwarte man, vol vooroordelen en pleitbezorger van geweld. Deze misvatting is deels toe te schrijven aan de representatie van zijn persoon in traditionele media. Maar heeft hij het grootste deel van die misrepresentatie niet aan zichzelf te danken? En geldt dat niet ook voor Benzema? De twee lijken verbonden in hun slachtofferschap, de een die de ander beïnvloedt.
De voetballer heeft zich er zelf nooit zo expliciet over uitgesproken, maar zinspeelt en flirt opzichtig met deze gevoelsband. Niet alleen zijn sociale media en vriendschappen refereren hiernaar, maar ook zijn kledingkeuzes buiten het veld tonen een begrip van wat rapcultuur is en zijn een knipoog naar de rapper die hij zo bewondert.
Hij verschijnt regelmatig in het openbaar, van top tot teen gekleed in Versace. Van trainingspak tot rugzak. Versace, Versace, Versace. Tupac was een liefhebber van het Italiaanse merk en de opzichtige, glamoureuze esthetiek, zoals de barokke prints en de gouden details. Hij rapte over het modemerk en smeedde een hechte vriendschap met de oprichter, Gianni. Die beschreef hem als ‘de mooiste man ter wereld’ en vroeg hem in 1996 om in zijn modeshow te lopen. In een goudfluwelen pak flaneerde hij in Milaan over de catwalk, geflankeerd door twee lijfwachten, waarna hij ‘California Love’ ten gehore bracht.
Ook toen Benzema vorig jaar zijn Ballon d’Or-award in ontvangst nam, bracht hij een ode aan Tupac. Die avond droeg hij een gouden bril van Jean Paul Gaultier, ronde glazen met vergulde brug en pootjes waarop zijn KB9-initialen waren gegraveerd. Eenzelfde model als Tupac altijd droeg, 22 karaat en vintage, loyal to the game. Benzema ontworp zijn bril zelf, een heruitgave van Tupacs model, waarvan er slechts 500 paren werden gelanceerd, die sneller uitverkocht waren dan een voetbalwedstrijd duurt.
Hij was gekleed in een strakke, zwarte smoking van Fendi MTM met sjaalrevers en een platte vlinderdas, over een overhemd met gestreepte kraag. Alle ogen waren op Benzema gericht toen hij de trofee voor 's werelds beste voetballer opeiste. De gouden bal zelf was de vervolmaking van een outfit met tal van glimmende accessoires, waaronder een Cartier-armband en een Richard Mille-horloge. De opzichtige esthetiek waar Tupac zo’n liefhebber van was. Vooral het nekaccessoire sprong in het oog: een platte das met goudkleurige knoop. Eenzelfde exemplaar als Tupac 27 jaar geleden droeg tijdens de uitreiking van de American Music Awards in 1996. Dress the part, zegt men altijd. En er is geen beter statement dan de kleding die je draagt. Geen welbespraaktere ode dan dit.
Gemene deler
Het is een cliché, onderdeel van een minderheid zijn, geboren worden in een probleemwijk en opgroeien met rap. Maar het is een cliché dat Benzema heeft omarmd. Hij verenigt zich met Tupac, voelt een associatie, rolt met hem. Hij gebruikt wat we weten van de rapper om een beeld te scheppen van zichzelf. Zou hij zijn identiteit daaruit halen? Zichzelf daadwerkelijk spiegelen aan de lyrische grootheid? Mijn neefje legt het als volgt uit. Representatie en herkenning. Hij bracht vanaf zijn negende een groot deel van zijn jeugd door in Emmeloord, waar de twee-onder-een-kap-woningen glommen in de zon en het na tien uur doodstil was. Wat hij precies herkende in Tupac is me nooit duidelijk geworden, maar mijn onbegrip doet niets af aan zijn ervaring. Hij kent nog steeds alle teksten, kan uren oreren over Tupacs indrukwekkende oeuvre.
Representatie en herkenning. Een roos die groeit uit beton. Tegen alle verwachtingen in het toch hebben gemaakt. Is dat de gemene deler tussen Benzema en Tupac?
Nadat Lionel Messi eind februari was verkozen tot beste speler van 2022 plaatste Benzema op Instagram en Twitter een foto van zichzelf naast een van z’n sportauto’s. Hij heeft er vijf: een Mercedes Benz SLR McLaren, een Ferrari 458 Spyder, een Rolls Royce en twee Bugatti’s. Armoede kent hij niet meer. Hij schreef erbij: J'y suis arrivé seul. Ik kwam alleen aan. Ik heb het alleen gedaan.
Of zoals Tupac zou hebben gezegd. Me against the world.
Doorkronkelen is een gratis wekelijkse nieuwsbrief die in stand wordt gehouden door lezers. Wil je me steunen? Overweeg dan om een betaald abonnement te nemen of via Bunq.me een (kleine) donatie te doen. Cheers!
Verder lezen:
‘Chef slecht nieuws’ Jan Bluyssen staat altijd in de frontlinie als de KNVB maatregelen neemt (Volkskrant)
Het is rustiger geworden in de voetbalstadions. Dat is mede te danken aan de manager competitiezaken van de KNVB, Jan Bluyssen. Hij staat immer in de frontlinie als er maatregelen worden genomen, en slaapt er ook weleens slecht van. Maar het doel telt.
Will Ratcliffe’s arrival put United back on an even keel or add to the circus? (The Guardian)
“Football is a very complicated sport, especially at the top, so I’m sure they [Ineos] will contribute,” Erik ten Hag said on Friday. “They will help us to achieve our high ambitions.”
Captains of the World (Netflix)
From the locker room to the pitch, this docuseries offers exclusive to all 32 teams as they fight for football glory in the 2022 FIFA World Cup.
Hostile, foul-mouthed football fans need to step back and smell the roses (The Guardian)
Supporters of your football club are angry. And if they are not, it is only a matter of time. Take a glance through every men’s league in the UK and you will struggle to pinpoint a handful of fans who are perfectly content with their lot as 2024 approaches. Football, once a tribal passion worth smiling about, triggers such angst and venom that fresh medication brands may be required. “BASTARD!” they bawl; at the award of a throw-in. Referees live in constant fear of being lamped.