Tussen subjectiviteit en objectivisme
Absolute waarheid bestaat niet
De afgelopen weken is er veel geschreven en gesproken over Ajax. Echte consensus over de resultaten van de ploeg is er in die tijd nog niet bereikt. Ja, de Amsterdammers presteren voor het tweede seizoen op rij slecht, maar de meningen en perspectieven op het huidige seizoen lopen uiteen. De een vindt de spelers van Ajax van degradatieniveau, terwijl de ander de trainer als eindverantwoordelijke aanwijst.
Ik kon het opstandige gedrag van Steven Berghuis – zoals beschreven door de T – wel waarderen, maar menig ander zag in hem een onruststoker en een onbetrouwbare ook nog. Beide interpretaties kunnen waar zijn, een persoonlijk perspectief is tenslotte per definitie subjectief. Beide kunnen ook net zozeer onwaar zijn. Maar wat is dan de objectieve waarheid?
Afhankelijk van geest
Het onderscheid tussen subjectiviteit en objectiviteit is een basisidee van de filosofie. Subjectiviteit omvat voor de meeste mensen een plethora aan negatieve connotaties, zoals onbetrouwbaarheid, vooringenomenheid, een onvolledig (persoonlijk) perspectief en dergelijke. Die bijbetekenissen maakt het voor ons makkelijk om de waarheid van een ander weg te zetten als subjectieve mening.
Iets is subjectief als het afhankelijk is van een geest. Die geest, dat bewuste en levende wezen, zijn wij. Onze vooroordelen, perceptie, emoties, meningen, verbeeldingskracht en bewuste ervaringen vormen op zichzelf en samen de basis van onze subjectieve waarheid, een bewering die louter waar is beschouwd vanuit de opvatting van een bewust wezen.
Objectieve waarheid
Onze eigen waarheid zien we uiteraard graag als een objectieve overtuiging, gebaseerd op bewijs en redelijkheid, aantrekkelijk voor een ieder die maar rationeel nadenkt.
Maar iets is pas objectief als het onafhankelijk van een geest kan worden bevestigd. Als een bewering waar is, zelfs als deze buiten het perspectief van een bewust wezen wordt beschouwd, dan wordt deze als objectief waar bestempeld. Dat Ajax in slechts twee andere wedstrijden minder expected goals tegen had dan tegen Brighton is een objectieve waarheid, onderbouwd door statistieken. Ajax speelde een defensief, sterke wedstrijd tegen Brighton is een royale en bovenal subjectieve interpretatie van die waarheid.
Veelheid van perspectieven
Er zijn denkers als Friedrich Nietzsche die betogen dat objectiviteit een illusie is en niet bestaat. Een soort van perspectivisme: de filosofische visie dat ‘ware werkelijkheid’ niet bestaat omdat wij die vanuit een bepaald perspectief bekijken. Onze realiteit is opgebouwd uit een veelheid van over elkaar heen vallende en met elkaar in strijd zijnde perspectieven. Is ware kennis van de werkelijkheid dan überhaupt mogelijk? Is het mogelijk de realiteit te zien zoals ze is?
We zien allemaal dezelfde wedstrijden, hetzelfde kwakkelende Ajax, dezelfde bij vlagen lethargische spelers. Waarom halen we er dan verschillende interpretaties uit? Het is té makkelijk om te zeggen: voetbalintelligentie. Sommige voetballiefhebbers hebben tactisch accumen, anderen kunnen een wingback niet onderscheiden van een fullback. Prima. Maar niet alleen de kennis van voetbal kleurt onze perceptie.
Alles is onwaar
Om waarheid te vinden, heb je allereerst kennis nodig. Volgens het epistemelogisch objectivisme kan kennis alleen gevonden worden door logica. Redeneerkunst. Het verwerpt de gedachte dat kennis verworven kan worden door intuïtie of gevoel. Meningen hebben geen zeggingskracht als deze niet gebaseerd zijn op rede.
Maar vanuit die definitie kunnen we vrijwel alle uitspraken van anderen die afwijken van de onze naast ons neer leggen. Want wordt niet iedere gedachte, iedere uiting en ieder woord, ingegeven door intuïtie of gevoel? Door emotie. Door een vooraf bestaand referentiekader dat vaker niet dan wel is gevormd door rede. Tegelijkertijd, hoe eerlijk is het om de subjectieve waarheid van een ander maar te beoordelen als onwaar of slecht, omdat het niet overeenkomt met onze eigen interpretatie?
Verrijkt begrip
Het samenspel van subjectiviteit, objectiviteit en perspectivisme bevraagt de mogelijkheid van een absolute, objectieve waarheid. Als elk perspectief inherent subjectief is, blijft volledige objectiviteit een onbereikbaar doel. Dat betekent overigens niet dat alle perspectieven even geldig of waardevol zijn, aangezien sommige nauwkeuriger of omvattender kunnen zijn dan andere.
Maar het een sluit het ander niet uit. Subjectiviteit, objectiviteit en perspectivisme zijn onderling verbonden elementen die onze perceptie van de werkelijkheid en de zoektocht naar waarheid vormgeven. Subjectiviteit benadrukt het unieke karakter van individuele ervaringen, objectiviteit zoekt naar universele waarheden, en perspectivisme suggereert een evenwichtige benadering die diverse standpunten waardeert.
Daarnaast is een diversiteit aan perspectieven en meningen waardevol. Het moedigt een open geest aan en de bereidheid om alternatieve standpunten in overweging te nemen. Hoewel het streven naar pure objectiviteit misschien ongrijpbaar blijft, kan het erkennen van de rol van subjectiviteit en het omarmen van perspectivisme leiden tot een uitgebreider en verrijkt begrip van onszelf, anderen en de wereld. En begrip is de enige manier om de kloof tussen individuele subjectiviteit en objectieve kennis te overbruggen.
Op z'n tijd
Waar ik eigenlijk naartoe wil, is dat alles wat wij denken, vinden en zeggen per definitie gekleurd is door ons eigen referentiekader. Op geen enkele manier objectief. Ieder individu neemt de wereld op zijn eigen manier waar, waardoor niemand ooit exact dezelfde ervaringen en interpretaties zal hebben. En dus zullen we ook nooit één objectieve waarheid genieten. Natuurlijk zijn er onafhankelijke observaties, zoals de objectieve statistiek, maar hoe waardevol zijn die zonder perspectief?
Zoals Nietzsche al eens samenvatte, ‘er zijn geen feiten, slechts interpretaties’, en ook dát is een interpretatie. Interpretaties worden op allerlei wijze vermenselijkt en absolute waarheid bestaat niet, niet in het voetbal en niet in de werking van de wereld. Welke dominante interpretatie we uiteindelijk algemeen accepteren als waarheid, kan alleen de tijd leren.
Doorkronkelen is een gratis wekelijkse nieuwsbrief die in stand wordt gehouden door lezers. Sommige lezers betalen omdat mijn gekronkel ze blij maakt. Word je hier ook blij van, overweeg dan om via Bunq.me een (kleine) donatie te doen. Cheers!
Verder lezen:
Nietzsche’s Crusade Against the Philosophers
How does Nietzsche justify his arguments against philosophy itself, and should they shake our own faith in philosophy?
The African Football League is finally kicking off. But is it a good idea?
FIFA and CAF hope Africa’s newest club competition will boost funding and help develop the game, but some have concerns.
Union Berlin’s nine losses in a row: ‘Too many defeats put the whole thing in danger’
This season, The Athletic is following Union Berlin, a Bundesliga club from the former East Germany who were playing regional-level football less than 20 years ago, on their inaugural Champions League journey for our series Iron In The Blood.
Mooi weer! Je bent op zoek naar oplossingen, duikt de filosofie in, eindigt met nog meer onbeantwoorde vragen als je aan het begin had een toch voel je je beter. Iets dat alleen filosofie kan ;)