De echte hel is blauwzwart

De onvergelijkelijke voetbalgeschiedenis die een deelstaat vormgaf

Weggestopt in de zuidwestelijke hoek van Duitsland ligt de kleinste deelstaat van de Bundesrepublik, Saarland. De Sarre is een mix van dorpen en mijnsteden en grenzeloze charme, gespleten door de rivier de Saar. Toen we naar Riquewihr, Frankrijk reden, trokken we langs de Saar, langs idyllische meren en vijvers, eindeloze bossen en romantische wijngaarden. We maakten er een pitstop en deden ons tegoed aan Viez-cider uit het noorden, fruitige moezelwijnen en dumplings met sauerkraut die proefde alsof het vers van het land kwam. Overdadige schranspartijen en een wijnrode zon die de meanderende Saar-rivier goud kleurde voor het ondergaan. Niet voor niets is het saarländische Lebensmaxime ‘Hauptsach gudd gess’. Goed eten is het belangrijkst.¹

De sporen van een bewogen geschiedenis zijn zichtbaar in het landschap en de mensen, en indrukwekkende monumenten herinneren aan vroeger. De wortels van het gebied gaan terug tot de Gallo-Romeinse en Keltische tijd, naar middeleeuwen, renaissance en barok en naar kastelen en vestingen en bastions langs de grenzen van Frankrijk, Luxemburg en Duitsland. Naar een voetbalgeschiedenis die in Europa onvergelijkelijk is en het lot van de deelstaat grotendeels bezegelde.

Onafhankelijke vorstendommen

De allereerste bewoners van Saarland waren de Keltische stammen Treveri en Mediomatrici. In Otzenhausen zijn de overblijfselen van hun heerschappij nog zichtbaar, bovenop de Dolberg waar de ruïnes van een van de grootste Keltische forten meer dan 2500 meter uitstrekken. De Kelten vermengden zich met de Romeinen, en bezaaiden het gebied met Romeinse dorpen, villa's en badhuizen. De Romeinse overheersing kwam ten einde toen de Franken het gebied veroverden waarna achtereenvolgens de Franken, Karolingen en rooms-katholieken de dienst uitmaakten.

Het gebied was verdeeld in kleinere vorstendommen, maar de bekendste en machtigste was het graafschap van Nassau-Saarbrücken, waarin ook de stad Saarbrücken zich bevond. De stad met het grafelijke kasteel op de steil naar de Saar aflopende rots werd de standplaats van centraal bestuur en groeide uit tot een belangrijke plek in een gebied dat toen al het toneel was van conflicten en strijd tussen voornamelijk Franse vorsten en edelen.

De legers van de Franse Revolutie maakten een einde aan de onafhankelijke staatjes in de regio van het Saarland. Na 1792 veroverden zij de regio en maakten het onderdeel van de Franse Republiek. Saarland werd echter opnieuw uit elkaar getrokken na de nederlaag van Napoleon in 1815, weer gesplitst in afzonderlijke delen, opnieuw chaos en confrontatie. Het grootste deel van het gebied werd onderdeel van de Pruisische Rijnprovincie. Een ander deel in het oosten kwam onder gezag van het koninkrijk Beieren, en de Noord-Duitse hertog van Oldenburg regeerde een klein deel in het noordoosten.

Het Saarland werd verdeeld, maar het volk bleef verbonden, niet allerminst omdat zij waarschijnlijk de enigen waren die elkaar konden verstaan. Saarländisch is op z'n zachtst gezegd.. uniek.

Herenigd in het Reich

De betrekkelijke rust was geen lang leven beschoren. In 1870 beval Napoleon III een invasie om Saarbrücken te veroveren. De eerste schoten van de Frans-Pruisische oorlog werden afgevuurd op de hoogten van Spichern, niet ver van de stad, en de Saren speelden opnieuw een hoofdrol op het strijdtoneel, tegen wil en dank in.

De oorlog was kort en zonder succes voor de Fransen. De onvermijdelijke nederlaag leidde tot de val van het Tweede Franse Keizerrijk, de afzetting van Napoleon III en de oprichting van het Duitse Keizerrijk. Nog geen jaar na het begin van de oorlog werd het Saargebied weer verenigd en onderdeel van het pas gestichte Duitse Reich.

Daar kwam na de Eerste Wereldoorlog verandering in. Als onderdeel van de herstelbetalingen die Duitsland voor de oorlog moest betalen en compensatie voor de door de Duitsers vernietigde Franse kolenmijnen gaf de Volkenbond² de controle over de mijnen van de Saar aan Frankrijk. Het bestuur werd toevertrouwd aan een commissie bestaande uit vijf leden: een vertegenwoordiger van Frankrijk, een Duitse inwoner van de Saar, en drie vertegenwoordigers van andere landen dan Frankrijk en Duitsland.

Wie dacht dat daarmee de rust was wedergekeerd, kwam bedrogen uit. De jaren '30 brachten nog meer politieke onrust naar Saarland en het gebied werd geconfronteerd met de opkomst van het nazisme. Duitse communisten en tegenstanders van de NSDAP trokken naar Saarland en probeerden de Saren ervan de overtuigen dat ze beter onder Frans bestuur konden leven. De nazi's daarentegen gebruikten propaganda en politieke druk om de Saarlandse bevolking aan hun kant te krijgen.

Vijftien jaar later vond in 1935 een volksraadpleging plaats om de definitieve status van de Saar te bepalen. Afgesproken was dat Saarland mocht kiezen tussen aansluiting bij Frankrijk, aansluiting bij Duitsland (en de nazi's) en handhaving van de status quo, dus een Frans protectoraat blijven. Een internationale politiemacht, bestaande uit soldaten uit Groot-Brittannië, Italië, Zweden en ook Nederland werd ingezet om de orde te handhaven op de dag van de stemming. Ruim 90 procent van de kiezers was voorstander van re-integratie in Duitsland. Zo gezegd, zo gedaan. Niet veel later brak de Tweede Wereldoorlog uit. Tot zover de geschiedenisles. Tijd voor voetbal.

FV 03 Saarbrücken

Terwijl Saarland constant van hand leek te wisselen, floreerde het voetbal in de regio. Gepassioneerde supporters moedigden hun lokale teams fanatiek aan, zelfs tijdens politieke en militaire onrust. De lokale bevolking leed onder de verschrikkingen van de conflicten, maar voetbal bleef een bron van hoop en afleiding in sombere tijden. Terwijl de oorlogen hun tol eisten, schepte het spel een gevoel van normaliteit te midden van de chaos. Met een bijzondere rol voor een voetbalclub uit Saarbrücken, FV 03 Saarbrücken.