De gunst van de goden
De gunst van de goden
Verder: de beste Engelse voetballer van zijn generatie en de dood van een racepaard
Goedemorgen!
Geloof jij in voetbalgoden? Het is een vraag die vorig seizoen herhaaldelijk in me opkwam, bijna altijd in relatie tot de Champions League en Real Madrid. De twee zijn onlosmakelijk verbonden, het miljoenenbal en de koninklijke, dat het bijna niets anders dan goddelijke inmenging kan zijn. Van de invloed van godin Cibeles op het plein waar de Madrilenen hun overwinningen vieren tot de gouden bal van Dionysos die het lot van Madrid bepaalt.
De voetbalgoden zijn grillig en sofistisch, een wispelturige minnares die loze beloftes in gewillige oren fluistert. We geloven, maar hekelen tegelijkertijd ook. Het zijn malheureuse goden, gebrekkig en trouweloos, onberekenbaar. Behalve die van Real Madrid.
Volgens oude Griekse mythes kreeg het kind Dionysos een gouden bal van zijn vader Zeus. Boven op de heilige berg Nysa speelde hij dagenlang met zijn zusters. Hij gooide de bal in de lucht en ving hem weer op met zijn voet. Hij gooide de zon en de maan, de hele kosmos, heen en weer, terwijl hij op de top van de berg in de rondte sprong. Wanneer de Griekse goden met de bal spelen, spelen ze ook met het lot van de mens. Wanneer Dionysos met zijn bal speelt, speelt hij met Madrid.
Ook dit seizoen roeren de goden zich weer. Voorbestemd leek de koninklijke op Anfield tegen Liverpool. Ik noem het voetbalgoden, schuif de onwerkelijke terugkeer van 2-0 achter naar 5-2 winst in de schoenen van een mythische kind-god, maar het is net zozeer deterministisch als goddelijk. Het filosofische concept determinisme1 gaat ervan uit dat iedere gebeurtenis, iedere stand van zaken, niet willekeurig is als de acties van Darwin Nuñez, maar een oorzaak heeft. Een oorzaak in het verleden (causaal), of een oorzaak in de toekomst (teleologisch). Een oorzaak die onderdeel is van een bestemd plan, een hogere macht.
Dat Real Madrid verder moet in de Champions League is zo'n oorzaak in de toekomst waar de werkelijkheid zich naar schept, de vrije wil van Liverpool bezworen. Want als beslissingen enkel op één manier genomen kunnen worden en de uitkomst al vaststaat, bestaat de vrije wil van de mens niet en zijn alle ideeën, gevoelens en daden slechts een logisch gevolg van een vorige of volgende situatie. Voorbeschikking.
Dat zou trouwens ook betekenen dat mensen niet verantwoordelijk zijn voor hun eigen daden, dat het succes van Madrid niet het succes van de spelers maar simpelweg de reden van de winst is. De vrije wil van de winst zou op deze manier de afwezigheid van het verlies worden. Misschien ben ik meer een compatibilist2, iemand die gelooft in determinisme – dat menselijke keuzes worden bepaald door het verleden of de toekomst –, maar de vrije wil niet uitsluit. Wat is voetbal tenslotte zonder vrije wil? En wat is Madrid zonder voorbestemming?
Een mensenleven, een voetbalwedstrijd, een ervaring, is toch vooral een aaneenschakeling van gebeurtenissen waar we zelf minder invloed op hebben dan we denken. Misschien zijn sommige dingen wel ‘set in stone’ en veranderen de keuzes die we maken weinig aan de weg die we bewandelen. We zullen het pas weten als we op onze eindbestemming komen. Laten we vooral genieten van de reis. En genieten van Real Madrid in de Champions League.
Deze week ging de ‘longread’ ook over de Champions League, over een wedstrijd van veertien jaar geleden die net zo'n spektakel was als Liverpool - Madrid en door de voetbalgoden schijnbaar niet gewonnen mocht worden door Chelsea: De Noor en het onrecht van Stamford Bridge. Het was niet voorbestemd.
P.S. Super bedankt voor degenen die hebben bijgedragen en ‘gepledged’. I see you and appreciate you.
Wat te lezen?
Over determinisme gesproken. Ik wist altijd al dat ik wilde schrijven. Kladderde schriften vol als klein meisje. In vriendenboekjes schreef ik onder ‘als ik later groot ben, word ik’ in hoofdletters SCHRIJFSTER. Ik las – en lees - veel fantasy en speculatieve fictie, dus mijn eerste jeugdige verzinsels zaten vol elfen, magische ringen en zwaardgevechten tegen een groot kwaad. Misschien was dat op een bepaalde manier ook wel voorbestemd, net zo deterministisch als Real Madrid en Champions League-winst.
Jaren later schrijf ik namelijk nog steeds speculatieve fictie en fantasy (roman, incoming, minus de elfjes en al die clichés), en pas ik de cadens die ik in die wereld van Tolkien, Martin, Atwood en Le Guin heb geleerd, toe in de non-fictie verhalen die ik vertel. Door die bril bekijk ik niet alleen de essays die ik schrijf, maar ook de artikelen die ik lees.
Ik heb een voorkeur voor narratieve journalistiek, artikelen die een verhaal vertellen, die een eb en een vloed hebben, die lezen als het verhaal van de ring, de elfen en het eendimensionale kwaad. In de sportjournalistiek, zeker de Engelstalige, zijn die alom aanwezig, maar de voetballerij blijft daarin wat achter. Daarom deel ik deze week zes van m'n favoriete voetbalartikelen. De artikelen die ervoor hebben gezorgd dat ik – naast speculatie en magie – ook over sport ben gaan schrijven (dankjewel, Peter Zantingh en Bill Simmons), de artikelen die de verhalen vertellen die ik wil lezen. Maar ook de artikelen die laten zien wat er nog mist in de voetbaljournalistiek.
De dag dat Berry van Aerle Europees kampioen werd
(Peter Zantingh, NRC).
Ongekend mooi vormgegeven. Op 25 juni 1988 werd het Nederlands elftal Europees Kampioen in Duitsland. Zantingh beschrijft op onnavolgbare wijze hoe rechtsback Berry van Aerle die dag beleefde. ‘Hoe hij geen bijgeloof had, het shirt niet lelijk vond en gewoon altijd zijn best deed.’ Toen ik dit verhaal las en zag, viel m'n mond open. Dit soort stukken, daar zijn er veel te weinig van. De wisselwerking tussen tekst, ontwerp en beeld is zoals je helaas maar weinig ziet in de Nederlandse (online) sportmedia.
Henry Relishes the New in New York
(Sam Borden, The New York Times)
Een interview met spits Thierry Henry die naar New York vertrekt om voor de New York Red Bulls te spelen. Het artikel geeft een geweldig inkijkje in het leven van de Fransman die in Europa amper over straat kon, maar in The Big Apple een relatieve anonimiteit genood die hem in staat stelde weer ten volle van het leven te genieten.
One weekend afternoon this spring, Henry left his SoHo apartment, headed west on his bicycle and rode uptown along the Hudson River. No one, besides his doorman, recognized him. No one ran up asking for an autograph. No one bothered him.
For Henry, it was the latest example of his personal bliss. He slips in and out of his place on Crosby Street, able to disappear into the chaos of the Village if he wants and to take his 7-year-old daughter to Sarabeth’s for cupcakes when she is in town without creating a major media incident. “These things would never happen in Europe,” Henry said, “never in a million years. Never, never, never.”
How rebel football helped keep Kosovan identity alive during the Yugoslav War
(Robert O’Connor, GQ)
Voetbal en nationalisme zijn historisch gezien altijd al verbonden geweest. Vanaf de jaren tachtig en tijdens de oorlogen in Joegoslavië werd de Albanees Kosovaarse identiteit onderdrukt. Maar de etnische Kosovaren vonden in voetbal een manier om zich te verzetten de nationalistische Servische autoriteiten. Dit is niet zozeer een opzichzelfstaand artikel als een uittreksel uit een boek, maar dat doet niets af aan de kracht van de woorden en het verhaal dat verteld wordt. ‘The road that carried Kosovo from the embers of a burned-out Yugoslavia into this century was marked with horrors.’ Verschrikkingen, inderdaad.
Emiliano Sala: ‘A tragic plane crash; a stain on football's reputation’
(Jenny Johnson, BBC News)
Soms zijn er van die verhalen waar je kippenvel van krijgt. Dit is er zo een. Het is alweer vier jaar geleden dat Sala's vliegtuig neerstortte en hij om het leven kwam, maar ik herinner het me als de dag van gisteren. Het is vreemd, hoe het leed van mensen die je niet kent, je zo kan raken, je beklemt en emotioneert. De berichten die Sala in de laatste minuten van zijn leven stuurden, brengen nog steeds tranen in m'n ogen. Johnson heeft geen nieuwe antwoorden op jarenoude vragen en het is niet bijzonder geschreven, maar de eerste zinnen pakken me omdat het zo herkenbaar is:
‘The morning of Tuesday, 22 January 2019 is etched on my memory as if it were yesterday. Waking to the news that a light aircraft had disappeared over the Channel en route from Nantes to Cardiff, my partner - a Cardiff City fan - turned to me and said: ‘Our new striker was coming from Nantes last night.’ I dismissed the link. Surely there must be lots of planes making that journey all the time?’
The devil and José Mourinho
(Jonathan Wilson, The Guardian)
Mourinho heeft last van het derde-seizoen-syndroom. Zijn managementstijl kan bij geen enkele club langer dan drie seizoenen worden volgehouden, omdat de emotionele intensiteit van zijn methodes dan aan kracht verliest. Het is geen nieuw gegeven, we zagen het bij Madrid, Chelsea en later ook United en Spurs. Dit artikel van Wilson, geschreven vijf dagen na zijn afscheid bij Chelsea, vertelt ons nu wat dat betreft dan ook niks nieuws, maar de structuur van de tekst, de link met Barcelona, het narratief dat wordt geschetst, is een genot voor het oog.
‘José Mourinho’s whole career seems to be one long revenge plot. Despite his great success, his various reigns have all ended in spectacular discord. So where does he go from here?’
Inside the Stalker Hell of Italian Footballer Fabio Quagliarella
(Kelly Naqi, Bleacher Report)
Toen Quagliarella in 2009 een vijfjarig contract tekende om als aanvaller te spelen voor de club uit zijn geboorteplaats, leek alle puzzelstukjes op hun plek te vallen. Maar na slechts één seizoen vertrok hij om te spelen voor aartsrivaal Juventus. Wat niemand wist, was dat er een duistere reden schuilging achter zijn vertrek. Hij had een stalker, die hem tot aan Turijn achtervolgde. Tegen Naqi doet hij zijn verhaal.
Het is een rechttoe, rechtaan geschreven stuk, geen literair hoogstandje, maar Naqi doet wel iets bijzonders. Ze vertelt het verhaal in twee delen en in alle rust, neemt de tijd om de lezer mee te nemen door de tijd, door de jaren, met een onverwachte climax die zo perfect past dat het niet verrast. En dat hoeft ook niet. Een oefening in tempo. Bravo.
Als extraatje deze drie fenomenale verhalen, niet over voetbal, maar wel over sport, en betekenisvol voor mij en misschien ook wel voor jou.
The Consequences of Caring (Bill Simmons, Grantland) over passie en teleurstelling, verteld aan de hand van het hartzeer van zijn dochter. ‘Everything is black and white on the surface. You win, you lose, you laugh, you cry, you cheer, you boo, and most of all, you care.’ Een prachtige en persoonlijke verkenning van de emotie van basketbal.
The Most Amazing Bowling Story Ever (Michael J. Mooney, D Magazine) over de perfecte game in bowlen. Bill Fong kwam zo dicht bij perfectie dat hij er bijna aan onderdoor ging. ‘When Bill Fong approaches the lane, 15-pound bowling ball in hand, he tries not to breathe. He tries not to think about not breathing. He wants his body to perform a series of complex movements that his muscles themselves have memorized. In short, he wants to become a robot.’
Still Life (Skip Hollandsworth, Texas Monthly) John McClamrock, een high school footballspeler die vanaf de nek verlamd raakt na een ongekend harde tackle. Hollandsworth vertelt de nasleep, de slotsom, wat er gebeurt nadat alle media-aandacht wegebt en een gebroken tiener eenzaam achterblijft. ‘At least outwardly, Ann seemed to take the diagnosis rather calmly. Or maybe, she later told her friends, she had simply been unable to comprehend the full meaning of what the doctor was saying. She slowly turned to the doctor, her hands trembling. “My Johnny is not going to die,” she said. “You wait and see. He is going to have a good life.” And then, her voice choking, she fell into Mac’s arms.’ Een verhaal over moed, doorzettingsvermogen en de liefde van een moeder.
Wat te kijken?
Paul Gascoigne wordt gezien als een van de beste Engelse voetballers van zijn generatie. Als ik zijn naam hoor of lees, komt gelijk de magistrale goal tegen Scotland in 1996 naar boven. Hij tikte de bal over Colin Henry heen en maakte de actie af met een machtige volley. Werkelijk waar smullen. Maar eigenlijk heeft Gascoigne nooit zijn volle potentie kunnen waarmaken.
Deterministisch voorbestemd of een man die nooit een eerlijke kans kreeg? De twee sluiten elkaar niet uit.
BBC heeft vorig jaar een tweedelige documentaire over hem gemaakt, Gazza, en het kijkt weg als een Shakespeareaanse tragedie. Je weet dat het fout gaat, maar je hoopt toch zo dat hij het redt. Centraal staat hoe de drang om mensen te pleasen, een verslavingsgevoelige persoonlijkheid en overmatige media-aandacht iemand kapot kunnen maken.
Alles komt voorbij. Van de tranen in 1990 toen hij een gele kaart kreeg die betekende dat hij geschorst was voor de mogelijke finale van het WK (becommentarieert, uiteraard, door wijlen John Motson), de vijfde penalty die hij tijdens de strafschoppenreeks niet kon nemen waardoor Chris Waddle op het laatst zijn plaats innam en over schoot, de sublieme goal tegen Schotland, tot de gewelddadige relatie met zijn vriendin en later echtgenote Sheryl, de tabloids die hem als slachtoffer hadden uitgekozen en iedere kuch of boer van Gazza uitgebreid belichtten, zijn verslavingen en mentale problemen, en zijn zelfmoordpoging in 2008.
Gazza vocht tegen boulimia, OCD, een bipolaire stoornis, alcoholisme, een cocaïneverslaving, energydrankjes, junkfood, gokken, huiselijk geweld en kettingroken. Hij stond onder immense druk. ‘What was I supposed to do?’ zegt zijn assistent in de documentaire. Mel Stein, zijn agent, vond: ‘I am not his doctor. We controlled his commercial stuff. We did not control his life.’
Het is typerend voor velen in Gascoignes directe omgeving. Hij was de weg kwijt en iedereen zag het gebeuren, maar niemand bood een helpende hand tot het te laat was. De docu brengt dit onomwonden in beeld. ‘This is the real story of my time in football - the good and the bad of who I am - and what really happened around me,’ zegt Gazza zelf over de documentaire. Pijnlijk om terug te zien, maar een waarheid die gedeeld moet worden.
Gazza is te zien in de BBC iPlayer.
Wat nou, voetbal?!
Even geen voetbalgoden en determinisme, maar gewoon een fijne nieuwe Britse serie over de geheimzinnige wereld van diplomatie. Het leven van een diplomaat gaat niet over rozen. Probeer maar eens dronken Engelse jongeren in toom te houden, of een verloren paspoort te lokaliseren in een Spaans doolhof. Of wat dacht je van erachter komen wat er is gebeurt met de aangespoelde dode Britse barman in de haven van Barcelona? In de nieuwe serie The Diplomat komt het allemaal voorbij.
Laura Simmonds, gespeeld door Sophie Rundle van Peaky Blinders, werkt als diplomaat in Barcelona. Haar taak is het beschermen van Britse staatsburgers die in de problemen raken. En dat klinkt op het eerste gezicht makkelijk – denk dronken jongeren en verloren paspoorten –, maar is veel complexer dan verwacht. Cue: het aangespoelde lichaam van de barman, wat gelijk het startpunt van de eerste aflevering is. De lokale autoriteiten negeren de zaak en weigeren onderzoek te doen naar de mysterieuze dood van de Britse barman, waarna Laura en haar collega Alba Ortiz op zoek gaan naar antwoorden en in hun zoektocht al snel stuiten op een connectie met de georganiseerde misdaad.
Vergis je niet: The Diplomat is géén misdaaddrama. Denk Death in Paradise, maar dan zonder iedere aflevering de belofte van een moordmysterie of ouderwets speurwerk. Denk iconische straatjes, Las Ramblas en tapas. Denk vurige passie (Alba's romantische escapades zijn hilarisch), sketchy zakenmannen en lange lunches in de zon. The Diplomat is een komisch werkdrama dat zich afspeelt in zonovergoten Barcelona met heerlijke dialogen, een overvloed aan misdaad die overigens níet door Laura wordt opgelost en een verrassend overkoepelend plot. Het is niet baanbrekend, heeft geen geniale plotwendingen of memorabele personages, maar is zeker wel het kijken waard.
De serie is in Nederland iedere vrijdagavond om 22.15 te zien op BBC First. Nieuwe afleveringen verschijnen op vrijdag, herhalingen worden op zaterdag- en donderdagavond uitgezonden om resp. 23.15 en 21.00 uur.
Doorkronkelen is een gratis wekelijkse nieuwsbrief. Je hoeft dus niet te betalen om deze te ontvangen. Wil je me toch steunen? Dan kan je via Bunq.me een (kleine) donatie doen. Daar help je een freelancende schrijver ontzettend mee. Cheers!
Nog één ding…
De meest iconische sportverhalen van de vorige eeuw gaan wat mij betreft steevast over paardenracen. Ik was vroeger zelf een paardenmeisje, bracht menig ochtend, middag en avond door op de manege achter mijn huis, met de ruin Rio, de roodbruine merrie Pia en oud-racepaard Onus. Ik kwam thuis en stonk naar paardenmest, zweet en voldaanheid, las kinderboekenreeksen over de paardenavonturen van Bianca (Bianca in galop, Bianca op concours, Bianca ontdekt het geluk, en meer) en leefde praktisch in Man O’War, het boek over het legendarische racepaard, geschreven door Walter Farley.
Toen ik ouder was, las ik Hunter S. Thompsons klassieker ‘The Kentucky Derby Is Decadent and Depraved’ en ging er een wereld van sportjournalistiek, paardensportjournalistiek voor me open. Een verhaal dat me altijd is bijgebleven, slechts twee A4’tjes lang, is de column van W.C. Heinz die op 29 juli 1949 werd gepubliceerd in The Sun. Misschien wel de beste sportcolumn ooit, het beste sportverhaal ooit, qua toon, beschrijving en intensiteit ongeëvenaard.
De laatste zin is een kunstwerk: ‘Then the heavens opened, the rain pouring down, the lightning flashing, and they rushed for the cover of the stables, leaving alone on his side near the pile of bricks, the rain running off his hide, dead an hour and a quarter after his first start, Air Lift, son of Bold Venture, full brother of Assault.’
Subliem.
Determinisme is een filosofische opvatting, waarbij alle gebeurtenissen volledig worden bepaald door eerder bestaande oorzaken. Het tegenovergestelde van determinisme is een soort indeterminisme en nog meer niet-determinisme (ook wel willekeur genoemd). Determinisme wordt vaak gecontrasteerd met vrije wil, hoewel sommige filosofen beweren dat de twee verenigbaar zijn.
Compatibilisme is de overtuiging dat vrije wil en determinisme onderling verenigbaar zijn en dat het mogelijk is om in beide te geloven zonder logisch inconsistent te zijn.
Compatibilisten geloven dat vrijheid aanwezig of afwezig kan zijn in situaties om redenen die niets met metafysica te maken hebben. Ze zeggen dat causaal determinisme de waarheid van mogelijke toekomstige uitkomsten niet uitsluit.
Als Madrid supporters moeten we ons beseffen in wat voor weelde we nu leven. Want, waar waren die goden toen Linskens onder de been van Buyo schoot en Van Breukelen alles tegenhield? Waar waren ze toen het Milan van Sacchi er in San Siro met 5-0 overheen liep? Laat staan de post-galactico tijdperk waarin het wel leek of er elk jaar in de achtste finales troosteloos van Lyon verloren moest worden...